〈翻譯：當我們開始互相理解時〉
Written by Minde Ang , Przekład: Wei-Yun Lin, Pawel Gu
Dwa lata temu otrzymałem mail z informacją, że jedno z moich opowiadań ukaże się w Polsce w antologii „Tajwan na końcu języka — współczesne opowiadania tajwańskie”. Moje życie kręciło się wtedy wokół recept i wyników badań — jestem lekarzem — i nie miałem czasu myśleć, co to znaczy.
I dopiero przed wyjazdem do Polski zrozumiałem trudność misji, która wcale nie była łatwiejsza od samego pisania.
Tworząc, próbuję konwertować świat języka tajwańskiego na język chiński, a jednocześnie uczę się wciąż pisania po tajwańsku. Jak to wyjaśnić Polakom? Poza komplikacjami językowymi, kolejną trudnością jest to, jak pokazać sedno bycia Tajwańczykiem komuś, kto żyje w tak odległym, obcym dla mnie kraju.
Z drugiej strony, w antologii „Tajwan na końcu języka — współczesne opowiadania tajwańskie” są opowiadania z czasów, które znam tylko z historii, i opowiadania z kręgów jeszcze innych kultur i języków — na przykład opowiadanie o Puyuma, jednym z narodów rdzennych Tajwanu. Razem z antologią wydano w Polsce także „Przewodnik po historii literatury Tajwanu”. Jej odkrywanie jest czymś nowym także dla nas — dzięki pracy badaczy w ostatnich latach odkrywamy nieznane dotąd fakty i sensy. Inaczej mówiąc, to, co przedstawiam Polakom, to nie Tajwan odkrywany przez innych, lecz Tajwan odkrywany na nowo przez samych Tajwańczyków.
Do Polski przyjechałem z dr Shih Fu-sheng z Soochow University w Tajpej. W Polsce spotkaliśmy się z sinologami i naukowcami zajmującymi się badaniami wschodniej Azji. Dzięki dr Maciejowi Gacy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Erykowi Hajndrychowi z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy mogliśmy podzielić się historią Tajwanu z szerszym kręgiem studentów i czytelników.
Podczas prezentacji w Toruniu i w Warszawie Eryk Hajndrych opowiadał o historii Tajwanu pod panowaniem Holendrów, Koxingi, państwa Qing i Japonii, i o tym, jak ludzie w tamtych czasach opisywali swoją historię różnymi językami. Kiedy przybył rząd Kuomintangu i ogłosił stan wojenny (1949–1987), Tajwan przeżył długi, ciężki czas. W tym czasie literatura próbowała przebić się przez cenzurę, wyrażając własne głosy. Dr Maciej Gaca, mówiąc o swoich obserwacjach języków Tajwanu i literatury tajwańskiej, zadał ważne pytanie: jak Tajwan może zachować społeczeństwo wielojęzyczne, które pozwala wszystkim grupom być równo traktowane.
W Łodzi podczas spotkania dla czytelników rozmawialiśmy z Łukaszem Kaczyńskim, redaktorem naczelnym „Kalejdoskopu Kultury”, o tym, że większość tajwańskich pisarzy ma też inny zawód. Fragment mojego opowiadania z antologii „Tajwan na końcu języka” czytaliśmy po tajwańsku i po polsku.
W Krakowie spotkaliśmy się ze studentami sinologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Chcieliśmy pokazać studentom szerszy sposób rozumienia Tajwanu — że poza tradycyjnym, sinologicznym punktem widzenia, można rozumieć Tajwan przez pryzmat tajwanistyki.
Mieliśmy też przyjemność spotkać się z Katarzyną Sarek i Maciejem Szatkowskim, dwojgiem z tłumaczy antologii „Tajwan na końcu języka — współczesne opowiadania tajwańskie”. Rozmawialiśmy o wyzwaniach w przekładniu literatury tajwańskiej. W tajwańskich opowiadaniach/powieściach często mieszają się języki: chiński, tajwański, języki narodów rdzennych. Jest w tym trudność, ale też coś fascynującego. Opowiadania z antologii dotyczą tożsamości, a niektóre również smaków kulinarnych. Na tym polega tytułowa gra słów „na końcu języka”. Oprócz tłumaczenia nazw potraw, tłumacze musieli „wytłumaczyć” znaczenia kulturowe, aby polscy czytelnicy mogli docenić różne smaki i zawarte w nich uczucia.
Zanim przyjechałem do Polski, znałem Polskę z programów podróżniczych, z wierszy Szymborskiej, z prozy Tokarczuk. Przyjechać do Polski, poczuć jej aurę, pozwala mi rozumieć polską literaturę głębiej. Miasteczko, które przemknęło w oknie pociągu, to może takie miasteczko, jak w powieści Tokarczuk „Prawiek i inne czasy”, a spacerując wśród starych, pięknych budynków, zastanawiałem się, czy tak wyglądały budynki z jej „Biegunów”.
Jestem bardzo wdzięczny Polakom za gościnność podczas tej podróży i Polsce za to, jak mi się przedstawiła. Ciekawość Tajwanu podczas spotkań przerosła moje oczekiwania. Uczestnicy byli głęboko zaciekawieni społeczeństwem i językami Tajwanu. Mam nadzieję, że zachowam taką samą ciekawość Polski i Tajwanu.
兩年前，我收到一封電子郵件，我的一篇小說將被收錄於在波蘭出版的《臺灣的滋味：臺灣當代小說選》（Tajwan na końcu języka — współczesne opowiadania tajwańskie）。那時，我的生活圍繞著處方和檢驗數字，我沒有時間多做思考，這意味著什麼。
直到即將前往波蘭，我才明白這項任務的難度，這並不比寫作本身容易。
透過創作，我試著將台語的世界轉化為中文，同時我也學習如何用台語文寫作。如何向波蘭人解釋這一點？除了語言上的複雜性之外，另一個困難是，如何向生活在如此遙遠的人們，傳達台灣人的心靈。
另一方面，《臺灣的滋味：臺灣當代小說選 》這本選集裡，有我只從歷史中得知的時代故事，也有來自其他文化和語言的故事 — — 例如其中一篇關於卑南族(巴代)，台灣原住民族之一。
《文青養成指南: 臺灣文學史基本教材》也和小說選集一起在波蘭出版。台灣文學史的發現對我們來說也是一件新鮮事 — — 感謝近年來的研究，我們正在發現以前未知的事實和意義。換句話說，我呈現給波蘭人的不是別人發現的台灣，而是台灣人自己重新發現的台灣。
我和台北東吳大學的施富盛博士一起來到了波蘭。 在波蘭，我們和從事東亞研究的學者及漢學家見面。感謝托倫Nicolaus Copernicus University的 Maciej Gaca 博士和比得哥什Kazimierz Wielki University的 Eryk Hajndrych，我們能夠與更多學生和讀者分享台灣的歷史。
在托倫和華沙的演講中，Eryk Hajndrych 談到了荷蘭、鄭成功、清朝和日本統治下的台灣歷史，以及當時的人們如何用不同的語言描述他們的歷史。當國民黨政府到來並宣布戒嚴（1949–1987） ，台灣經歷了一段漫長而艱難的時期。在此期間，文學依然試圖發出自己的聲音，打破言論的控制。Maciej Gaca博士在談到他對台灣語言和台灣文學的觀察時，提出了一個重要的問題：台灣要如何維持一個讓所有群體得到平等對待的多語言社會。
在羅茲的讀者見面會上 ，我們和《文化萬花筒》主編Łukasz Kaczyński談到大多數台灣作家也有其他職業。我們用台語和波蘭語朗讀了選集《臺灣的滋味》中我的小說片段。
在克拉科夫，我們和亞捷隆大學漢學系的學生見面。我們想向學生展示一種更開闊的理解台灣的方式 — 超越傳統的漢學觀點，透過台灣研究的棱鏡來理解台灣。
我們還有幸見到了《臺灣的滋味：臺灣當代小說選》選集的兩位譯者Katarzyna Sarek和Maciej Szatkowski。我們討論了翻譯台灣文學的挑戰。在台灣的小說中，語言常常是混合的：中文、台語和原住民族的語言。這其中有困難，但也有一些令人著迷的地方。選集中的故事涉及身份認同，有些還涉及烹飪品味。這是波蘭文標題對「舌尖上」（na końcu języka）一詞的雙關。 除了翻譯菜名外，譯者還要「解釋」其文化意義，讓波蘭讀者體會到其中蘊含的不同風味和感受。
在來到波蘭前，我是透過旅遊節目、辛波絲卡的詩歌、朵卡萩的小說了解波蘭的。來到波蘭，感受它的氛圍，讓我對波蘭文學有了更深入的體悟。火車窗外一閃而過的小鎮可能就像是朵卡萩小說《太古和其他的時間》裡的小鎮，走在古老而美麗的建築群中，我想著，這是否就是她《雲遊者》裡的建築的樣子。
我非常感謝波蘭人在這次旅行中的熱情款待，以及這塊土地讓我們看到的風土氣息。在會議期間，人們對台灣的興趣超出了我的預期。參與者對台灣社會和語言深感好奇。我希望自己對波蘭和台灣，也保持著同樣的好奇心。
